Wat is jouw connectie met de Sphinx-fabrieken in Maastricht?

Begin 2007 sloot Koninklijke Sphinx definitief de poorten van haar fabrieksgebouwen aan de Boschstraat. Dat betekende het einde van 175 jaar industrieel verleden die onlosmakelijk verbonden is met de stad Maastricht en haar inwoners. Sphinx was een grote werkgever en sponsorde in en rond Maastricht vele initiatieven en dat werd gewaardeerd. Veel collega’s waren trots om deel te mogen uitmaken van deze bijzondere Sphinx familie. 

Het ‘groet fabrik’ kende een lange en bewogen geschiedenis en was een begrip voor vele generaties Maastrichtenaren. Ook ik mocht daar deel van uitmaken. Na 14 jaar in dienst te zijn geweest bij MOSA, was ik bijna 20 jaar werkzaam bij Sphinx. Eerst als productiemanager en later als R&D manager. Sphinx medewerkers waren trots op dat ‘sjoen stukske werk, dat op de plaank woort gezat’!

Je hebt vele uren in de fabriek doorgebracht, wat maakt het gebouw bijzonder? 

Als fotograaf heb ik in de periode 2000 – 2008 zo’n 7000 foto’s gemaakt en mocht ik haast in elke ruimte van het complex komen. Ik fotografeerde vooral in het weekend, dus er was verder niemand aanwezig. De grote ruimtes, de stilte en de lichtinval fascineerde mij. Ik raakte geboeid door de architectuur en de historie van het industriecomplex in de Maastrichtse binnenstad. De tijd leek stil te staan in alle gebouwen en de vele ruimtes.

En hoe is het om er nu rond te lopen?

De opdracht van Loods 5 voor een fotodocumentaire van de transitie van een aantal historische gebouwen is eigenlijk het perfecte vervolg op de recente uitgave van mijn boek Sphinx. Van hoe het was, via hoe het verder gaat, naar wat het gaat worden. Voor mij is de cirkel daarmee rond. Ik geniet van het fotograferen in de voor mij door en door bekende ruimtes en zie door de lens van mijn camera weer de resten van de oude aardewerkfabriek. Ik denk dan ook vaak even terug aan het verleden, dan zie ik de installaties, de zolders, kelders en productiehallen met daarin de moulen, de kratten, resten gietpap, de producten maar zeker ook de vele, vele medewerkers die daar in de 170 jaar historie, lief en leed hebben gedeeld. De karakteristieke fabrieksgebouwen die allemaal een nieuwe functie hebben gekregen, blijven hun verhaal vetellen en herinneren op die manier de Maastrichtenaren aan wat ooit de trots van de oude stad aan de Maas was.

Wat vind je van de veranderingen in het gebied?

In veel andere plaatsen zijn de sporen van de vroege industrialisatie, voor zover deze al in de binnenstad aanwezig waren, grondig uitgewist. Dat paste niet in het beeld van een mooi en verzorgd stadscentrum. In Maastricht gebeurt dat gelukkig niet! Nog steeds kan je in het hart van de binnenstad de fabrieksgebouwen met de naam Sphinx zien staan.

Door de economische malaise lag het Sphinx terrein met de oude historische gebouwen, 10 jaar lang vrijwel braak. In de stad is een nieuw vertrouwen ontstaan door de huidige ontwikkelingen ter plekke. De verlegging van het tracé van de Noorderbrug is een enorme impuls voor de bereikbaarheid en leefbaarheid in dit unieke gebied. Er ontstaat een nieuw park van ruim 20 hectare: het Frontenpark met aan de rand daarvan het Sphinxkwartier en de gebouwen van Sphinx. Het gebied zal zich ook door de diversiteit van de nieuwe gebruikers ontwikkelen tot een uniek onderdeel van de Maastrichtse binnenstad. 

Gelukkig hebben de oude gebouwen met hun rijke verleden een monumentale toekomst gekregen. De herbestemming van de panden is het meest logisch en voor de hand liggend. De gebouwen krijgen een nieuwe invulling, maar er is ook plaats om 175 jaar keramische verleden te blijven koesteren. De herbestemming is nu volop gaande en de contouren worden steeds duidelijker: De verandering van de oude stad aan de Maas van industriestad naar kennis- en internationale universiteitsstad. Het Sphinxkwartier is een bijzondere toevoeging en zonder twijfel een unieke verrijking voor Maastricht. Dit gaat zeker zijn vruchten afwerpen.

Hoe belangrijk is het terrein voor de stad Maastricht

Vele mensen hebben hier lief en leed gedeeld en de kost voor hun gezin verdiend. Het Keramisch verleden van de stad Maastricht wordt meer en meer gekoesterd. En gelukkig is er veel bewaard gebleven. De industriële geschiedenis van Nederland is juist hier in Maastricht begonnen. Het Sphinx-terrein is een lieu-de-memoire geworden, een plek van herinnering aan de start van de industrialisatie van ons land sinds 1830 door de stichter Petrus Regout. Het verhaal van Regouts Keramiekindustrie is hoe dan ook een succesverhaal dat nu door nieuwe bewoners wordt voortgezet. Maastricht is in enkele decennia tijd van industriestad tot kennisstad verworden, maar de uniek en fysieke sporen van de historie van de stad Maastricht als vroege industriestad blijven zichtbaar.